Wat is er aan de hand?
1. Piekolie?
Olie kan toch niet op?
De olie zal nooit opraken. Dat lijkt geruststellend, maar lost het probleem niet op. Ook oliemaatschappijen bevestigen dat het oppompen van olie steeds meer moeite kost én dat de productie van een olieveld stijgt, een maximum bereikt en daarna daalt. Dit punt is het moment van Piekolie en het wordt bij elk olieveld waargenomen. 
Er wordt toch vaak olie gevonden?
Sinds de jaren tachtig pompen we méér olie op dan we vinden aan nieuwe bronnen. Er ontstaat dus een moment dat de vraag groter wordt dan het aanbod. Wanneer dat is? De schattingen lopen uiteen van de “zomer van 2008” tot 2020.
De olieprijs is na 2008 toch ook gedaald?
De olieprijs zal de komende tijd flinke schommelingen laten zien. De prijs stijgt, dan volgt vraaguitval (minder vraag: een crisis). Trekt de vraag weer aan, dan stijgt de prijs weer. De prijs steeg in 2008 tot 150 dollar per vat en was één van de oorzaken van de kredietcrisis. Als gevolg van de crisis daalde de prijs drastisch, maar stijgt nu weer snel door aantrekkende vraag.
We hebben nu toch ook alternatieven, zoals schalie-olie en Arctische olie?
De kosten om diepzee, Arctisch en andere olie te winnen zijn hoger dan de makkelijk te winnen olie uit de traditionele olievelden. Dat betekent dat de prijzen niet zullen zakken, ook niet als er veel olie wordt gewonnen. Zakt de prijs toch, dan wordt oliewinning onrendabel en zullen de oliemaatschappijen stoppen met winning. Gevolg … hogere prijzen.
2. Klimaatverandering?
We hadden toch een koude winter?
Op koude winterdagen krijgen we vaak te horen krijgen: “Nou? Waar blijft die opwarming dan?” Mensen zijn nu eenmaal eerder geneigd om nog jarenlang extreme weersomstandigheden te onthouden (zoals hitte- en koudegolven) dan om uit hun hoofd even een lange-termijntrend uit te rekenen. Als het ergens kouder dan normaal is, zegt dat nog niets over de lange termijn trend van de gemiddelde temperatuur op aarde.
Maar CO2 komt toch in de natuur voor?
Het is een feit dat de hoeveelheid CO2 door menselijke uitstoot veel kleiner is dan de uitstoot door de natuur. In de natuur is afgifte en opname van CO2 met elkaar in evenwicht. Door menselijke uitstoot raakt dit evenwicht verstoord en is de hoeveelheid CO2 gestegen tot een hoogte die we al minstens 800.000 jaar niet meer hebben meegemaakt. Het gaat dus niet alleen om de hoeveelheid, maar om de balans.
Het is toch wetenschappelijk nog niet bewezen?
Het is de officiële positie van de wetenschapsacademies van 19 landen en vele wetenschappelijke organisaties die klimaatwetenschap bestuderen dat mensen de oorzaak zijn van aardopwarming. Ongeveer 95% van de actieve klimaatwetenschappers die actief publiceren over klimaat zijn het eens met deze consensus positie.
Onze regering zegt toch ook dat niet alles duidelijk is?
Het is een moeilijke boodschap. Die past niet in de agenda van politieke partijen. Regeringsleiders streven allemaal naar het veiligstellen van onze economische groei. Het beleid is bovendien gericht op korte termijnen, meestal niet verder dan de volgende verkiezingen. Hierdoor blijft een hele kleine groep sceptische wetenschappers zeer veel aandacht krijgen in de media en de politiek.
Ach, hoe erg is die klimaatverandering eigenlijk?
Voor Nederland lijken de gevolgen misschien mee te vallen; warme lentes, lange nazomers, druiventeelt… Kortom: weinig om wakker van te liggen. Maar klimaatverandering heeft een zelf versterkend effect. Boven een bepaalde grens gaat het steeds sneller. Bij een scenario met meer dan een meter zeespiegelstijging komt Nederland behoorlijk in de problemen. Als we niets doen, is waarschijnlijker dan je misschien zou denken.
3. Eind van de economische groei?
Wat is er mis met economische groei?
Er is niets mis met het nastreven van een goed lopend bedrijf of voldoende geld om in het levensonderhoud te kunnen voorzien.
Er zit wel een probleem in het economische groeimodel: eindeloze groei van productiemiddelen en grondstoffen is onmogelijk op een planeet waar de hoeveelheid grondstoffen eindig is.
Hoe werkt het dan?
Burgers, bedrijven en overheden lenen vaak geld om uitgaven te kunnen doen. Er wordt ook gespaard, maar banken hoeven slechts een deel van het uitgeleende geld in bezit te hebben in de vorm van bijvoorbeeld spaargeld. Dat betekent dat een bank meer kan uitlenen dan een bank heeft.
En overheden lenen steeds meer. Amerika is koploper, met een onvoorstelbare schuldenlast van $ 14.249.768.600.000. En het stijgt met bijna $ 1.000.000 per minuut! Wereldwijd zijn de overheidsschulden sinds 2000 verdubbeld naar $ 40.000.000.000.000. Hoe kan die schuld worden terugbetaald? Maar het wordt nog erger: het echte probleem is de rente…
De rente is toch niet hoog?
Door een lage rente hoopt men consumptie aan te wakkeren, dit is de redding voor de economische groei. Ook de rente op de overheidsschulden valt hierdoor mee. Maar deze grote schuld is ook bij een laag rentepercentage onbeheersbaar.
Dan veranderen we toch het beleid?
Daar is veel politieke moed voor nodig. Zeker omdat het een internationaal probleem is. En het is helemaal niet eenvoudig. Dit heeft te maken met de inrichting van ons monetaire systeem. Veel (centrale) banken vallen bijvoorbeeld niet direct onder de overheid. Hoe zoek je overeenstemming over alternatieven? De economen hebben geen consensus meer over oplossingen.
Wat zijn dan de gevolgen?
Het probleem wordt nu opgelost door het aangaan van nieuwe leningen. Dit kun je vergelijken met een pyramide spel, met de volgende generaties onderaan de pyramide. Er komen steeds meer signalen dat we tegen grenzen aanlopen:
- Euroland Griekenland zit flink in de problemen, maar Ierland, Spanje, Italië zitten ook met slechte cijfers.
- Er is het probleem van de babyboomers: een dalend aantal werkenden ten opzichte van het aantal gepensioneerden. Dit verstoort de balans tussen productie en consumptie verder.
- De goudprijs is sinds 2000 verdriedubbeld.
- De schuld stijgt sneller dan de wereldeconomie groeit.
Dit alles leidt tot hogere lasten voor de volgende generaties. Het systeem is in geen enkel opzicht rechtvaardig: de armste landen krijgen de eerste klappen.
4. Deze uitdagingen hangen met elkaar samen
Er is samenhang tussen Piekolie, klimaatverandering en de financiële crisis. De verschillende problemen beïnvloeden elkaar, en wel als volgt:
Piekolie en Klimaatverandering
Oplossingen voor het Peak Oil probleem kunnen de klimaatverandering tegengaan (bijvoorbeeld door toepassen van zonnepanelen) of juist versterken. Zo is de productie van olie uit teerzanden een duidelijk voorbeeld van het laatste. Deze industrie is sterk in opkomst. De productie van olie uit teerzanden is zeer energie-intensief. Er is per liter olie bijna een halve liter olie nodig om die éne liter olie te produceren. Hierdoor neemt de CO2 uitstoot enorm toe, net als de kosten overigens, met alle kwalijke gevolgen daarvan.
Piekolie en Financiële crisis
Als er meer energie nodig is om olie te produceren, resulteert het ook in het stijgen van de prijs. Een hogere olieprijs heeft een negatieve impact op de financiële markten. Boven een bepaalde olieprijs stopt de vraag uit de markt. Dit wordt ook wel “Demand destruction” (vernietiging van vraag) genoemd. Financiële crisissen in onze recente geschiedenis liggen – toeval of niet – steevast na een piek in de olieprijs. Niet alle vraag zal verdwijnen, de wereldwijde vraag naar voedsel blijft stijgen. Als voedsel duurder wordt, zal de vraag naar andere producten sterker kunnen dalen. 
Een ander probleem is dat voor grote projecten in het bedrijfsleven en bij de overheid gerekend wordt met een verwachting van een bepaalde olieprijs. In het recente verleden is die olieprijs telkens te laag ingeschat. Dit betekent dat de kosten/baten analyses van al deze (nu in realisaties zijnde) projecten veel ongunstiger zijn, wat de financiële crisis weer verder versterkt.
Klimaatverandering en Financiële crisis
De consequenties van klimaatverandering hebben ook impact op onze voedselvoorziening. Schaarste van voedsel door het mislukken van oogsten (droogte of juist veel neerslag) leidt tot hogere prijzen. De consumptie van luxe artikelen komt hiermee nog sterk onder druk te staan. En inmiddels weten we dat hierdoor ook opstand kan ontstaan onder de bevolking. De Arabische lente vindt z’n oorsprong in onrust door stijgende voedselprijzen. Pessimisten verwachten dat in de toekomst veel meer voedselrellen kunnen ontstaan.
Financiële crisis en Piekolie
Financieel gezien wordt het aantrekkelijk om te beleggen in grondstoffen. Door speculatie kan er een extra prijsopdrijvend effect ontstaan. Tevens verstoort dit de ‘reële’ markt. Door deze verstoring kunnen prijzen van de onderliggende producten opgedreven worden.
Financiële crisis en klimaatverandering
Recent gaf de Amerikaanse president Obama aan dat de regels rondom ozon uitstoot moesten worden versoepeld door de EPA (Amerikaanse overheidsorganisatie voor milieu). De reden was dat de strenge regels de economische groei in de weg stonden. Op het moment dat overheden blijven vasthouden aan het idee dat een economie moet blijven groeien – ten koste van alles – zullen milieumaatregelen steeds meer als beperking worden gezien. Het risico dat men het klimaat verder laat verslechteren om de economie in stand te houden is reëel aanwezig.
Transition Towns hebben een antwoord: Lokale duurzame ontwikkelingen, vanuit de eigen gemeenschap. Laat je inspireren, kijk hier op de site en kom naar de activiteiten die we organiseren.